Włodzimierz Perzyński

---

Życiorys

Włodzimierz Perzyński, swoją edukację rozpoczął w Warszawie, gdzie uczęszczał do gimnazjum, by następnie przenieść się do Petersburga. Jego czas spędzony w Rosji umożliwił mu odkrycie bogactwa rosyjskiej literatury oraz idei artystycznych, które były reprezentowane przez znamienitych twórców jak Konstanty Stanisławski i Władimir Niemirowicz-Danczenko.

W roku 1896, rozpoczął swoją karierę w „Dzienniku dla Wszystkich i Anonsowym”, gdzie redaktorem naczelnym był jego ojciec. W 1897 roku z kolei, podjął studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. W tym czasie nawiązał głębokie przyjaźnie z wieloma artystami, w tym z Adamem Grzymałą, Władysławem Orkanem oraz Adolfem Nowaczyńskim. W gronie jego znajomych znajdował się również późniejszy dyplomata Alfred Wysocki.

W 1899 roku, z uwagi na pogarszający się stan zdrowia, wyruszył w podróż do Włoch, Francji oraz Egiptu. Tam miała miejsce jego intensywna nauka języków obcych. Po powrocie do Krakowa w 1901 roku, zajął stanowisko felietonisty i publicysty w „Głosie Narodu”. W tym okresie związał się z prężnym środowiskiem artystycznym miasta, w tym z takimi osobistościami jak Stanisław Przybyszewski, Tadeusz Boy-Żeleński, Teofil Trzciński oraz Jan August Kisielewski.

W 1902 roku zadebiutował tomikiem poezji zatytułowanym „Poezje”, który pozostał jedynym jego dziełem w tej dziedzinie. Od 1905 roku był związany z „Tygodnikiem Ilustrowanym”. W 1907 roku wyjechał na kilka lat do Paryża, Szwajcarii i Włoch. Po powrocie do Warszawy w 1913 roku, wznowił współpracę z „Tygodnikiem Ilustrowanym” i zaangażował się jako członek redakcji dziennika „Rzeczpospolita”.

Perzyński współpracował z wieloma teatrów, w tym z Teatrem Polskim oraz Teatrem Komedia. Pełnił także funkcję kierownika literackiego zespołu stołecznych teatrów. Był członkiem Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich, a od 1919 roku także sekretarzem Związku Pisarzy Orła Białego.

Podczas konfliktu polsko-bolszewickiego, współpracował z Wydziałem Propagandy Armii Ochotniczej, który był pod kierownictwem ppłk. Mariana Dienstla-Dąbrowy. Niestety, pod koniec swojego życia, Perzyński zaczął tracić słuch, a w 1930 roku zmarł na dyfteryt. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, w kwaterze 205–III–3.

Twórczość

Debiut Włodzimierza Perzyńskiego na scenie teatralnej był podyktowany problemami finansowymi, które zmusiły go do podjęcia decyzji o pisaniu sztuk. Dzięki namowom Stanisława Ostrowskiego, artysta stworzył swoją pierwszą komedię zatytułowaną Lekkomyślna siostra, która zyskała akceptację Tadeusza Pawlikowskiego, dyrektora włoskiego teatru miejskiego. Premiera miała miejsce w 1904 roku, a w obsadzie znaleźli się m.in. Konstancja Bednarzewska, Irena Solska, Ferdynand Feldman oraz Karol Adwentowicz. Spektakl odniósł spory sukces, co otworzyło Perzyńskiemu drzwi do dalszej kariery.

W dorobku dramatopisarza znalazły się takie tytuły jak: Aszantka (1906), Majowe słońce (1906), Szczęście Frania (1909), Idealiści (1909), Dzieje Józefa (1913), Strach na wróble (1916), Polityka (1920), Uśmiech losu (1927), Lekarze miłości (1928), Dziękuję za służbę (1929).

Włodzimierz Perzyński nie ograniczał się jedynie do dramaturgii. Podczas pobytu za granicą w latach 1907–1913, zadebiutował jako powieściopisarz i nowelista, tworząc m.in. utwory Pamiętnik wisielca, Wiosnę (1911), Łut szczęścia (1913), Złoty interes (1914) oraz Raz w życiu (1925).

Dodatkowo, Perzyński zaangażował się w działalność translatorską, gdzie jego prace obejmowały tłumaczenia dzieł autorów takich jak Chiarelle, Sardou, de Flers, de Croisset, Bourdeta oraz Acharda.

Tematyka utworów

Dramaty Włodzimierza Perzyńskiego są krytyczne wobec podwójnej moralności, która charakteryzuje życie mieszczańskie. Z tego powodu autor ten bywa niejednokrotnie zestawiany z Gabrielą Zapolską. Najbardziej rozpoznawalnym dziełem Perzyńskiego jest „Lekkomyślna siostra”, w której przedstawia, jak pragnienie zdobycia dóbr materialnych wpływa na postawy bohaterów, zmuszając ich do wypierania się własnych zasad, które wcześniej głośno deklarowali.

Tytułowa „lekkomyślna siostra” staje się obiektem krytyki oraz uwielbienia w zależności od sytuacji – raz potępiana za swoje niemoralne życie, innym razem uwielbiana, gdyż obiecuje korzyści związane z ewentualnym spadkiem. Dzięki takim kontrastom, utwór wprowadza widza w zabawne perypetie. Mimo upływu lat, „Lekkomyślna siostra” pozostaje aktualna, wciąż bawiąc i skłaniając do refleksji nad niekonsekwencjami ludzkiej moralności. Dzieło to jest regularnie wystawiane na scenach teatralnych.

Innym znaczącym utworem w dorobku Perzyńskiego jest trzyaktowa komedia „Aszantka”, której akcja rozgrywa się w Warszawie. W dziele tym w krzywym zwierciadle obserwujemy losy młodego mężczyzny z zamożnego rodu, nieodpowiedzialnego panicza, który w tragicznych okolicznościach obniża swoje moralne loty do poziomu stręczyciela, sutenera oraz moralnego bankruta. Obok niego występuje prosta, prymitywna dziewczyna, której ambicje prowadzą ją ku wyrafinowanemu stylowi życia kokoty. Katastrofa kochanka oraz wątpliwy sukces jego partnerki ukazują dwu bezwzględne egoizmy oraz całkowity brak wrażliwości moralnej.

„Szczęście Frania” to kolejna komedia, która opowiada o naiwności głównego bohatera, traktowanego z pobłażaniem przez otoczenie, aż do momentu, gdy udaje mu się zapobiec poważnemu skandalowi rodzinnemu. To wydarzenie prowadzi do sytuacji, w której Frania, z pozoru nieosiągalna, zostaje jego żoną. „Szczęście Frania” miało swoją premierę w 1909 roku, a w głównej roli wystąpił Stefan Jaracz.

Opinie o twórcy

Utwory autorstwa Włodzimierza Perzyńskiego wzbudzały znaczne kontrowersje, gdyż ośmieszały ówczesne społeczeństwo. Były one często określane jako literatura rozrywkowa, co niejednokrotnie przyczyniało się do tego, że stawały się obiektem kpin w satyrycznych artykułach publikowanych w „Cyruliku Warszawskim”.

Nie można jednak zapominać, że dzieła Perzyńskiego cieszyły się także pozytywnym odbiorem. Znajdowały uznanie wśród czytelników, co prowadziło do ich przekładów na inne języki. Poziom jego twórczości sprawiał, że porównywano go do takich autorów jak Abel Hermant, de Flerse i Lavedan.

Adaptacje filmowe

Adaptacje filmowe dzieł Włodzimierza Perzyńskiego są fascynującym świadectwem jego twórczości. Poniżej przedstawiamy kilka istotnych ekranizacji, które miały miejsce w historii polskiego kina.

• W 1913 roku zrealizowano ekranizację Aszantki w reżyserii Kazimierza Kamińskiego, w której w rolę tytułową wcieliła się Maria Dulęba.
• W 1927 roku powstała ekranizacja Uśmiechu losu w reżyserii Ryszarda Ordyńskiego, z udziałem Jadwigi Smosarskiej, Kazimierza Junoszy-Stępowskiego oraz Józefa Węgrzyna.

Dzieła

Włodzimierz Perzyński był wybitnym artystą, którego twórczość przyczyniła się do rozwoju polskiej literatury. W bogatej karierze autora znajdują się nie tylko komedie, ale również zbiory nowel, opowiadań oraz powieści. Poniżej przedstawiamy dorobek jego artystyczny oraz najważniejsze dzieła.

Komedie Lekkomyślna siostra (1904) Majowe słońce (1907) Aszantka (1906) Szczęście Frania (1909) Dzieje Józefa (1913) Strach na wróble (1916) Polityka (1919) Uśmiech losu (1926) Lekarz miłości (1928) Dziękuję za służbę (1928) Rozum i głupstwo (1929) Zbiory nowel i opowiadań To, co nie przemija (1906) Pamiętnik wisielca (1907) Nowele (1909) Miłość, sztuka i pieniądze (1911) Pani Czajkowska (1912) Młodzieniec o krótkim nazwisku (1914) Nocna zabawa (1914) Opowieści niezwykłe (1917, dla dzieci) Bomba. 12 humoresek (1919) Cudowne dziecko (1921) Znamię (1927)

Powieści Sławny człowiek (1907) Michalik z PPS (1910) Wiosna (1911) Łut szczęścia (1913) Złoty interes (1915) Na stanowisku (1916) Wróg wojny (1916) Uczniaki (1918) Tryumfator (1919) Uczniaki (1919) Panna ze snu (1927) Raz w życiu (1925) Nie było nas, był las (1926) Dwoje ludzi (1928) Mechanizm życia (1929) Klejnoty (1930)

Zbiory felietonów Do góry nogami (1914) Idylle wojenne i pokojowe troski (1915) Świat po wojnie (1917) Wielka Warszawa (1917) Kłopoty ministrów (1921) Z legend współczesnej Polski (1922) Pralnia sumienia (1930)

Upamiętnienie

W dniu 24 listopada 1961 roku, w Warszawie, na terenie dzielnicy Bielany, została nadana nazwa ulicy ku czci Włodzimierza Perzyńskiego. Ta symboliczną decyzję podjęto w celu upamiętnienia znaczącego wkładu pisarza w polską literaturę.

Natomiast 19 października 1980 roku, w związku z obchodami pięćdziesiątej rocznicy jego śmierci, w mieście Opoczno odsłonięto pomnik upamiętniający tego wybitnego twórcę. To wydarzenie miało szczególne znaczenie, gdyż jednocześnie ulica w pobliżu monumentu otrzymała jego imię, co dodatkowo wzmacnia pamięć o Włodzimierzu Perzyńskim w społeczności lokalnej.

---

Oceń: Włodzimierz Perzyński

---