Zespół dworski Starostwo w Opocznie

---

Dwór

„Zabytkowy dwór na „Starostwie” w Opocznie został najprawdopodobniej wzniesiony w końcowej fazie XVII wieku, a jego przekształcenia miały miejsce na początku XIX stulecia. Budynek ten, w połączeniu z innymi obiektami, takimi jak młyny i karczmy, stanowił element uposażenia starościńskiego. W dawnych czasach dwór pełnił rolę mieszkania starosty lub zarządcy folwarku, który przynależał do starostwa.

Od roku 1646 na stanowisku starosty był Zbigniew Oleśnicki, a w 1783 roku obowiązki te przejął Jan Nepomucen Małachowski. W 1822 roku folwark przeszedł pod zarząd Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu. Kolejni dzierżawcy i właściciele folwarku to m.in. Sabin Sierawski, Wanda Sierawska, Magdalena Sierawska, Dunin Karwicki, Piotr Gorzeński, Hipolit Łącki, Bronisław oraz Roman Łąccy.

W czasie II wojny światowej majątek znajdował się pod kierownictwem niemieckiego administratora Helmuta Gaberta. Rodzina Łąckich utrzymała się na tym terenie aż do 1945 roku, kiedy to folwark został przejęty przez skarb państwa. Ziemię podzielono pomiędzy osiemnastu rolników. Po zakończeniu wojny władze miejskie przekazały dwór Wydziałowi Oświaty, Wychowania i Kultury, co doprowadziło do utworzenia tutaj Państwowego Przedszkola nr 3.

Obiekt, będący parterowym, podpiwniczonym dworem z nieużytkowanym poddaszem, zbudowany jest na planie wydłużonego prostokąta. Fundamenty wykonane są z kamienia wapiennego, natomiast ściany powstały z cegły. W XVIII wieku do budynku dobudowano po bokach dwa alkierze. Przed rokiem 1939 zrealizowano dodatkową przybudówkę od strony wschodniej, która miała na celu pomieszczenie drewutni, jednak obecnie została zlikwidowana.

Na południowej elewacji budynek zdobi portyk, który wspiera się na czterech kolumnach w stylu toskańskim; pierwotnie był obudowany drewnianymi, przeszklonymi ścianami. Dwór posiada czterospadowy, łamany dach, który pierwotnie kryto gontem oraz papą, natomiast obecnie jest pokryty blachą. Stan na rok 2023 wskazuje, że dwór znajduje się w prywatnych rękach.

Park

Około dworu, zarówno od strony południowej, jak i północnej, można znaleźć zabytkowy park, którego powierzchnia wynosi około 3,5 ha. W ciągu XIX wieku jego charakter zmienił się na krajobrazowy i stylizowany, co sprawiło, że stał się interesującym miejscem do spacerów. Główna oś parku wyznaczona jest przez XIX-wieczną aleję kasztanową, która prowadzi od ulicy Kolberga aż do samego dworu.

Po stronie północnej park przyjął bardziej naturalistyczny wygląd, z różnymi skupiskami starodrzewu. Niestety, podczas II wojny światowej teren ten doznał znaczących zniszczeń, a wiele okazałych drzew zostało wyciętych z powodów budowlanych.

W skład bogatego drzewostanu parku wchodzą m.in.: kasztanowce, modrzewie, klony, a także lipy. W południowej części parku brak jest podszytu, a w runie rosną liczne gatunki roślin. Można tu spotkać m.in. mniszek, babkę lancetowatą czy podagrycznik, co nadaje temu miejscowi szczególny urok.

Pomimo upływu lat, park zachował swoje pierwotne granice i nie przeszedł większych zmian przestrzennych. Zauważyć można jednak, że stan starodrzewia uległ zubożeniu, a kwiatowe gazony i ozdobne krzewy, które kiedyś dekorowały ten teren, zostały całkowicie zlikwidowane. Obecnie park znajduje się w rękach prywatnych, jest ogrodzony i niestety nie jest ogólnie dostępny.

Oranżeria

Oranżeria to struktura historyczna, która ma bogatą historię, związaną z dworem starościńskim. Budynek ten wzniesiono w XIX wieku, kiedy to stanowił on wielką dumę oraz dekorację dla całego majątku.

Jednakże przemiany architektoniczne w XX wieku przyniosły wiele zmian. W wyniku tych przebudów oranżerię przerobiono na mieszkania. Co więcej, obiekt został przekazany Miejskiemu Przedsiębiorstwu Gospodarki Komunalnej w Opocznie, co poświadcza jego nowe przeznaczenie.

Spichrz (lamus)

Obiekt, o którym mowa, to spichlerz z I. połowy XIX wieku. Budynek o dwukondygnacyjnej konstrukcji został zaprojektowany na planie wydłużonego prostokąta.

Ściany spichlerza zbudowane są z ceramicznej cegły, a jego okna zdobią okienka na obu kondygnacjach. Strop wykonano z drewna, a czterospadowy dach, na którym znajdują się dymniki, pokryty jest papą. Wnętrza charakteryzują się drewnianymi podłogami, które ułożono z desek.

Po zakończeniu II wojny światowej, budynek został przekazany Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej, która do dziś jest jego właścicielem. Niestety, w przeciągu lat spichlerz uległ znacznemu zaniedbaniu i zniszczeniu. Obecnie jego dach przewrócił się, a ze ścian odpadają fragmenty tynku.

Czworaki

W bezpośrednim sąsiedztwie dworu, znajdującym się po zachodniej stronie, w latach 70. XIX wieku rozpoczęto budowę dwóch parterowych domów służących jako mieszkania dla pracowników folwarku. Struktura tych budynków została zaprojektowana na planie prostokąta, co zapewniało funkcjonalność i wygodę.

Budynki te wyróżniają się ścianami z cegły oraz wysokim dwuspadowym dachem, który początkowo pokryty był dachówką, a z czasem zmieniono pokrycie na papę dachową. W jednym z tych obiektów zaaranżowano 6 mieszkań, natomiast w drugim znajdowało się 8 lokali mieszkalnych, co świadczy o ich dużej pojemności.

Po zakończeniu II wojny światowej, w 1945 roku, obiekty te zostały przekazane na własność Radzie Miejskiej w Opocznie. Obecnie w obu budynkach znajdują się mieszkania komunalne, co pozwala na ich dalsze użytkowanie i zapewnia zakwaterowanie dla lokalnych mieszkańców.

---

Oceń: Zespół dworski Starostwo w Opocznie

---